محمد بیاتی - همشهری آنلاین: علی بیگدلی معتقد است که پوتین هنوز وارد جنگ تمام عیار در اوکراین نشده است و کار به اینجا هم نخواهد رسید چرا که به نظر می رسد غرب و آمریکا چاره ای جز پذیرفتن خواست پوتین ندارند. گفت و گوی همشهری آنلاین با دکتر بیگدلی درباره آینده مناقشه روسیه و اوکراین و نقش غرب را در ادامه بخوانید:
علت اصلی تنش بین روسیه و اوکراین چیست؟ آیا موضع گیری همه جانبه کشورهای غربی می تواند باعث عقب نشینی روسیه از مواضعش در برابر اوکراین شود؟
رابطه بین اوکراین و مسکو رابطه ای بسیار دیرینه است و هیچ کدام از کشورهای پیمان ورشو به اندازه اوکراین روسی مآب نبودند. اصلا مدتی پایتخت غربی روسیه کی یف بوده است و از طرفی چون روسها همیشه آرزوی دسترسی به آب های آزاد را داشته اند، اوکراین می تواند از طریق دریای سیاه دسترسی به آب های آزاد را برای روس ها امکانپذیر کند. بنابراین اوکراین همیشه برای روسیه اهمیت بسیار زیادی داشته است. از طرفی غربیها در حوادثی که با تهییج در سال ۲۰۱۴ و ماجرای انقلاب مخملی در اوکراین ایجاد کردند با دو استراتژی تلاش کردند روسیه را مهار کنند. یکی از آن استراتژی ها گسترش اتحادیه اروپا بود که تقریبا همه کشورهای اطراف غربی روسیه را در برگرفت و دیگری بحث پیوستن اوکراین به ناتو بود.
روسها از همان موقع در برابر این اقدامات مقاومت کردند اما اکنون با تلاش غربی ها برای گسترش بیش از حد ناتو و افزودن اوکراین به ناتو در واقع روی رگ حیاتی روسیه یعنی اوکراین دست گذاشتند و این موضوع برای روس ها و پوتین غیر قابل قبول بود که در نهایت باعث شد روس ها دست به اقدام نظامی برای جلوگیری از این اتفاق بزنند.
البته ناگفته نماند که در زمان خروشچف به دلیل علاقه زیادی که او به اوکراین داشت تا جایی که بخشی از مناطق اوکراین تفریحگاه خروشچف بود، باعث شد تا خروشچف نوعی استقلال به این منطقه بدهد و آنجا را به دست مردم خودش بسپارد که بعد ما دیدیم پوتین درباره این کار موضع انتقادی تندی گرفت و این کار را خیانت آمیز توصیف کرد.
پوتین خود را صاحب اصلی اوکراین می داند خصوصا از این جهت که مسیر روسیه به سمت غرب با اوکراین بسیار راحت و دم دست خواهد بود. از طرفی اوکراین سالیانه حدود ۲۰۰ میلیارد دلار از روسیه و اروپا بابت خط انتقال گاز پول می گیرد بنابراین این منطقه برای پوتین خیلی اهمیت دارد و به نوعی مهمترین کشور برای او از میان کشورهای مستقل شده از شوروی است.
دو منطقه دونتسک و لوهانسک مدت هاست که منتظرند عضو روسیه شوند و به رسمیت شناختن استقلال این دو منطقه نیز اهمیت دوچندانی برای پوتین دارد. هرچند بر اساس قراردادی که در سال ۲۰۱۴ شکل گرفت قرار شد دولت اوکراین به دو منطقه دونتسک و لوهانسک یک نوع خودمختاری داخلی دهد اما با آمدن اقای زلینسکی به عنوان رئیس جمهور اوکراین که تمایلات شدید به غرب دارد این استقلال داخلی در عمل انجام نشد و رفتار تحقیر آمیزی با اهالی این دو منطقه شد.
با این همه غربی ها هرگز جواب این همه تمایل زلینسکی به غرب را ندادند و انتظارات را برآورده نکردند و آن انتظاری که برای مردم اوکراین ایجاد کرده بودند برآورده نشد و تورم و بیکاری رو به افزایش گذاشت. به این علت بعد از حمله روس ها مردم اوکراین، کی یف را ترک کردند و به مرزهای غربی رفتند. این نشان می‌دهد که غربی ها خیلی توجهی به خواسته های اوکراین نکردند و همکاری سخاوتمندانه ای با اوکراین نداشتند. تا جایی که یکی از مقامات برجسته فرانسوی اخیرا گفته است که ما هیچ وقت به خاطر اوکراین خودمان را با پوتین درگیر نمی کنیم. به این دلیل زلینسکی همیشه از غربی ها گله مند است.
به نظر شما غربی ها اکنون چگون می توانند جلوی عمیق تر شدن این بحران را بگیرند؟
غربی ها الان باید نوعی دیپلماسی پنهانی را عملی کنند چرا که پوتین ۱۵۰ هزار سرباز در مرزهای اوکراین پیاده کرده است و دیگر نمی‌تواند دست خالی برگردد و به اهداف خود در اوکراین نرسد. هم از نظر افکار عمومی و هم از نظر مجلس دوما برای پوتین پذیرفتنی نیست که دست خالی از اوکراین برگردد. از طرفی آقای زلینسکی پایگاه اجتماعی خیلی مستحکمی در اوکراین ندارد بنابراین غربیها با تحریم نمی توانند جلوی پوتین را بگیرند چرا که با آن تحریم‌ها هیچ وقت روسیه به ورشکستگی اقتصادی نمی رسد. با ادامه این روند پوتین به مرد شماره یک جهان تبدیل می شود و تا یک ماه آینده کل اوکراین را می تواند در اختیار بگیرد.
منظور از دیپلماسی پنهانی دقیقا چیست؟
توجه کنیم که پوتین هنوز دست به جنگ تمام عیار نزده است وگرنه اوضاع الان به گونه ای دیگر بود. منظور از این است که غرب و آمریکا باید تعهد بدهند که اوکراین هیچ وقت به ناتو نخواهد پیوست. این چیزی است که غرب باید در یک سیاست ورزی پنهان به روسیه و پوتین بدهد چرا که پوتین به چیزی کمتر از این قانع نخواهد شد. بنابراین حالا وقت آن است که غربی ها تغییر سیاست بدهند. البته اگر می خواهند که پوتین مرد شماره یک جهان نشود.
پس با این تحلیل که غربی ها دست اوکراین را در پوست گردو گذاشته اند موافقید. اما سوال این است که همه می دانند پوتین هیچ وقت نمی‌پذیرد که با پیوستن اوکراین به ناتو درجه نفوذ غرب در منطقه تا آن حد گسترش یابد. از طرفی در واقع غربی ها می‌خواهند بدون اینکه قطره خونی از بینی کسی بیاید به اهدافشان برسند. با آگاهی از این موضوع، پوتین به جز واکنشی که انجام داد یعنی درگیری نظامی، آیا راه حل دیگری می توانست داشته باشد تا بتواند جلوی نفوذ غرب را بگیرد؟
پوتین تنها راهش همین بود و کار دیگری نمی توانست بکند تا بتواند جلوی غربی ها را بگیرد. خصوصا اینکه غرب نه توقعاتی که برای اوکراینی ها به وجود آورده بود را برآورده کرد نه حالا جز تحریم روسیه کار دیگری می تواند برای اوکراین بکند.
پس به عبارتی می توانیم بگوییم بخشی از مردم اوکراین در این مناقشه طرفدار روسیه هستند؟
نمی توانیم بگوییم مردم آنجا سینه چاک پوتین هستند اما معتقدند زمانی که دولت اوکراین به روسیه نزدیکتر بود شرایط رفاهی و اقتصادی بهتری داشتند تا اکنون که دولت نزدیک به غرب است. بنابراین مردم اوکراین نه از غربی ها دل خوشی دارند چون وعده های زیادی به آنها داده بودند و نه از زلینسکی رضایت دارند. مسکو هم این را می‌داند و به این خاطر پس از به رسمیت شناختن استقلال دو منطقه دونتسک و لوهانسک در پیشروی در خاک اوکراین چندان با مقاومت مردمی مواجه نشده است.
نظرتان راجع به موضع گیری ایران در این مناقشه چیست؟
ببینید با توجه به اینکه ایران دل خوشی از غربی ها ندارد و با روسیه هم ارتباط خوبی دارد بنابراین این موضع گیری از طرف ایران طبیعی است. مساله مهم تر این است که با شکست غرب و خصوصا آمریکا در ماجرای روسیه و اوکراین، فضا کاملا به نفع ایران خواهد چرخید. به هر حال منافع کشورها موضوع مهمی است. همان طور که دیدید چین هم خیلی هوشمندانه و زیرکانه از اقدام پوتین حمایت کرد چرا که پیروزی روسیه بر اوکراین منجر به پیروزی چین بر تایوان خواهد شد.
پس معتقدید از نظر روابط بین الملل، ایران موضع درستی گرفته است؟
ایران اصلا نمی توانست موضع دیگری داشته باشد. چه بسا حتی نمی‌توانست بی تفاوت از کنار موضوع بگذرد.
با توجه به اینکه به نظر می رسد پوتین به اهدافش در اوکراین خواهد رسید آیا این مساله در آینده مذاکرات وین برای ایران نفعی خواهد داشت؟
غربی ها در برابر پوتین خیلی منفعلانه عمل کردند و نمی‌خواستند خودشان را با پوتین درگیر کنند. چرا که تبدیل شدن پوتین به مرد شماره یک دنیا خیلی به زیان آنها تمام خواهد شد. شاید این حادثه روی مذاکرات وین اثر مستقیمی نداشته باشد اما از آن طرف غرب در مذاکرات وین به پوتین و روسیه خیلی نیاز دارد. بنابراین نمی‌خواهند باب دیپلماسی و چانه زنی با روسیه را ببندند از این جهت ممکن است فضای مذاکرات به نفع ایران شود اما به طور کلی باعث تغییر مسیر مذاکرات نخواهد شد.
نظر شما